ریشه بوته ای دو ساله است که گونه های وحشی و پرورشی آن در اکثر نقاط ایران وجود دارد. نام یونانی هویج ناظر بر خواص طبی و درمانی آن می باشد و نیز این کلمه در فرهنگ لغت یونانی به معنی آرام بخش و خواب کننده نیز آمده است. پزشکان یونانی هویج را به عنوان بذر آرام بخشی قوی تجویز می کردند.
قسمت های مورد استفاده این گیاه، ریشه و بذر آن است. رنگ هویج به مقدار ویتامین A یعنی همان بتاکاروتن موجود در آن بستگی دارد، هر چه بتاکاروتن بیشتر باشد رنگ هویج، نارنجی تر است. البته در هویج آلفا و گاماکاروتن هم وجود دارد.
دلایل زیادی در دست است که ماده رنگی هویج یا بتاکاروتن نارنجی می تواند به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل کند و باعث جلوگیری از تشکیل پلاک، مانع از انسداد شریان ها می شود.
بتاکاروتن ماده ای غیرسمی است و در مطالعات انجام شده در محافل علمی ایتالیا مشخص شده که مصرف روزانه ۹۰ میلی گرم از بتاکاروتن هیچ اثر سوئی نداشته است. البته باید توجه داشت که مصرف مقدار زیاد بتاکاروتن سبب زردرنگ شدن پوست بدن می شود که در این صورت با قطع مصرف آن، رنگ پوست بار دیگر به حالت طبیعی خود باز می گردد. گرچه بتاکاروتن موجود در هویج نیم پخته به خوبی جذب می شود ولی پختن زیاد هویج نیز سبب از بین رفتن این ماده سودمند می شود.
از طرفی هویج حاوی ویتامین های E و C هم می باشد. این ویتامین ها نیز به نوبه خود آنتی اکسیدان های قدرتمندی هستند که از فعالیت های مخرب موادی که عامل اصلی بیماری قلبی هستند جلوگیری می کنند. مصرف روزانه یک هویج، رمز بقای بیماران پس از بروز عارضه سکته مغزی است و از طرفی خطر ایجاد سکته مغزی و قلبی را کاهش میدهد. کاروتن در داخل بدن به ویتامین A تبدیل می شود.
یکی از مهم ترین ترکیبات شیمیایی هویج: مادة «۲ - نوننال» است که یک مشتق ساده هیدروکربنی محسوب میشود و بوی هویج نیز ناشی از همان است. اسانس روغنی فرار لیمونن، پتینن - ویتامین های C ، B ، A و D و اندکی E، پتاسیم، کلسیم، آهن، در هر صد گرم هویج خام ۳۶ میلی گرم فسفر، ۳۴۰ میلی گرم پتاسیم، ۳۷ میلی گرم کلسیم، ۲۳ میلی گرم منیزیم و ۱۱۰۰۰ واحد ویتامین A وجود دارد.
مهم ترین مصارف درمانی هویج عبارتند از: درمان اسهال، درمان شب کوری (دید بد چشم در شب)، ضعف بینایی، کاهنده چربی مضر خون و افزایش دهنده چربی مفید خون، تقویت رشد بدن و تقویت عمومی بدن در دوران نقاهت بیماری ها، درمان سوختگیها، معالجه بیماری های کبدی، دفع سنگ کلیه به موجب خاصیت ادرارآوری آن و نیز قابلیت درمان خیز یا ورم بدن.
مصرف روزانه دو عدد هویج (پخته یا رنده شده) می تواند چربی خون (کلسترول) را ۱۰ تا ۲۰ درصد کاهش دهد و یا نوشیدن یک لیوان آب هویج سبب کاهش سمیت و کاهش اثر کلسترول بد خون در انسداد شریان ها می شود.
انتخاب نام مادۂ کاروتن به این علت است که اولین بار آن را از هویج یا Carrot جدا کردند. هر مولکول بتاکاروتن به دو مولکول ویتامین A تبدیل می شود. برای پختن مواد غذایی کاروتن دار (مانند هویج، اسفناج و سبزی ها و میوه های زردرنگ) توصیه می شود. حتی الامکان ظروف دربسته توصیه می شود تا مواد غذایی در حال پختن کمتر در مجاورت هوا قرار گیرند. بدیهی است در غیر این صورت مقداری از کاروتن موجود در آن از بین می رود. مخلوط هویج رنده شده با آب لیموی تازه، داروی مفیدی به منظور تقویت رشد عمومی بدن، درمان عارضه نرمی استخوان و آرام بخشی مؤثر برای عصبی مزاجها می باشد. همچنین در صورتی که قبل از غذا میل شود، از آنجا که جلوی اشتها را می گیرد، کار رژیم های لاغری کاربرد دارد.
